دکتر محمود عباسی -رییس اتحادیه انجمن های علمی گروه حقوق ایران و معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری در همایش انقلاب اسلامی در منظومه فکری امام خمینی گفت: حقوق شهروندی گفتمان غالب در منظومه فکری امام خمینی (ره) است.

به گزارش روابط عمومی وزارت دادگستری، محمود عباسی، استاد دانشگاه و معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری در همایش انقلاب اسلامی در منظومه فکری امام خمینی (ره)؛ از نظریه تا عمل که به همت مؤسسه نشر آثار امام خمینی (ره) و جهاد دانشگاهی در کتابخانه ملی ایران برگزار شد با اشاره به اینکه حضرت امام راحل حکومت خویش را بر پایه اراده مردم استوار ساخته بود تأکید کرد : در واکاوی منظومه فکری امام(ره) از سخنان حکیمانه ایشان گرفته تا آثار مکتوب و منتشره بعد از واژه اسلام، واژه مردم و ملت بیشترین سهم را بر خود اختصاص داده است و فراز بلند سخن ایشان که میزان رأی ملت است و یا جمله مشهور ایشان که من به پشتوانه اعتمادی که ملت به من دارد دولت تعیین می کنم جایگاه بلند حقوق ملت و حقوق شهروندی در اندیشه و سیره امام راحل را نشان می دهد .
وی افزود: حقوق شهروندی از ضروریات جامعه مدنی و از مهمترین مفاهیم اجتماعی _ سیاسی است که همواره در طول تاریخ مسیر پر فراز و فرودی پیموده است . بحث در مورد مفهوم شهروندی و حقوق ناشی از آن در قرآن و سنت از اهمیت خاصی برخوردار است. رعایت حقوق شهروندی و حقوق انسانی بدون توجه به قوم، قبیله و مذهب در دین اسلام مورد توجه و تأکید واقع شده است .
امام خمینی به عنوان فقیهی اخلاق مدار و سترگ، سیاستمدار و رهبری مردم محور و به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نظرات جامعی پیرامون حقوق مشتق از وضعیت شهروندی ارائه داده اند که می توان آن را منظومه ای ارزشمند در مکتب فکری ایشان تلقی کرد. مصادیق حقوق شهروندی از دیدگاه حضرت امام خمینی متعدد و متنوع می باشد و می توان آن ها را بر پایه نظریه رایج حقوق شهروندی در سه بعد مدنی، سیاسی و اجتماعی تقسیم بندی کرد .
حضرت امام(ره) در اوج ترورها و درست چندماه پس از شهادت ارکان نظام در سال 1361 از رییس جمهور گرفته تا نخست وزیر و رییس دیوانعالی کشور و نمایندگان پارلمان فرمان تاریخی هشت ماده ای صادر می کنند که نشان دهنده اعتقاد راسخ امام به حقوق شهروندی است .
حضرت امام خمینی(ره) ضمن نهی از تجسس در امور خصوصی و نهی از وارد کردن اتهام های بی اساس به افراد بر لزوم قانونی بودن کلیه برخوردها با شهروندان تأکید می کنند. در ذیل به ماده 6 از فرمان 8 ماد ای ایشان اشاره می گردد .
ماده 6 فرمان 8 ماده ای حضرت امام (ره ):
هیچ کس حق ندارد به خانه یا مغازه و یا محل کار شخصى کسى بدون اذن صاحب آن‌ها وارد شود یا کسى را جلب کند یا به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه، تعقیب و مراقبت نماید و یا نسبت به فردى اهانت نموده و اعمال غیر انسانى - اسلامى مرتکب شود یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگرى به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه، گوش کند و یا براى کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد و تجسس از گناهان غیر نماید یا اسرارى که از غیر به او رسیده ولو براى یک نفر فاش کند. تمام این‌ها جرم و گناه است و بعضى از آن‌ها چون اشاعه فحشا و گناهان از کبایر بسیار بزرگ است و مرتکبین هر یک از امور فوق مجرم و مستحق تعزیر شرعى هستند و بعضى از آن‌ها موجب حد شرعى مى‏باشد .
حضرت امام در ماده 4 فرمان 8 ماده ای تأکید می کنند :هیچ کس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی که از روی موازین شرعی باید باشد توقیف یا احضار نماید، هرچند مدت توقیف کم باشد. توقیف یا احضار به عنف جرم است و موجب تعزیر شرعی است . از نظر ایشان اصل بر برائت است و نمی توان افراد را بدون دلایل قانونی بازداشت کرد .
ما در آستانه هفته قوه قضائیه هستیم لازم است اشاره کنم که یکی از شاخصه های بارز رعایت حقوق شهروندان، برخورداری آن ها از عدالت و دادرسی منصفانه می باشد. از خصوصیت بارز یک دادرسی منصفانه، برخورداری شهروندان از دادگاه و محاکمه عادلانه با حضور وکیل، هیات منصفه و شاهد می باشد. عدالت قضایی را می توان در موضوعاتی همچون برابری همگان در برابر قانون و محاکم، حق دادخواهی و دفاع از خود پیگیری کرد. امام(ره) همواره به مسئولین قضایی اهمیت و حساسیت این موضوع را متذکر می شدند و دقت در امر قضاوت را به ایشان یادآوری می کردند .
استاد دانشگاه شهید بهشتی در بخش دیگری از سخنان خود در تبیین اندیشه های امام در زمینه حقوق سیاسی افزود: از نظر حضرت امام (ره) انتقاد و اعتراض باعث رشد و بالندگی جامعه می شود. ایشان معتقد هستند که انتقاد هدیه ای است که خداوند به انسان ها ارزانی داشته و در صورتی که با رعایت مبانی اخلاقی و اسلامی و به دور از اهداف توطئه گرانه و انتقام جویی صورت پذیرد جایز است . ولی بر این نکته نیز تأکید دارند که نباید در انتقاد و اعتراض ها از دایره انصاف و عدالت خارج شد .
وی در باب حقوق اجتماعی شهروندان از منظر حضرت امام (ره) تأکید کرد : برخورداری از فرصت های برابر اجتماعی شهروندان در یک جامعه به معنای مقابله با هرگونه نابرابری اجتماعی است .
امام توجه به شیوه ثروت اندوزی و نظارت دولت بر فعالیت های اقتصادی و توزیع درآمد حاصل از مالیات ها بین اقشار آسیب پذیر جامعه را به عنوان راهکاری جهت برخورداری همه شهروندان از امکانات برابر به مسئولان متذکر می شدند .
نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که نه تنها حقوق مادی شهروندان، بلکه حقوق معنوی شهروندان مورد توجه حضرت امام (ره) قرار داشته است .
معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری در جمع بندی سخنان خود گفت : با وجود سابقه اندک حقوق شهروندی در ایران و شرایط خاص جامعه ایران در ابتدای پیروزی انقلاب، حقوق شهروندی در نزد امام خمینی (ره) مساله و دغدغه ای جدی بوده است و علیرغم آنکه ایشان از این مفهوم در آثار و بیانات خود استفاده نکرده اند ولی محورها و مصادیق آن در سیره عملی و نظری ایشان مورد تاکید و توجه ویژه بوده است. در اندیشه امام خمینی (ره) شهروندان از حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی زیادی برخوردار هستند که دولت ها موظف هستند نسبت به تأمین و پاسداری از آن ها اقدام نمایند .

روابط عمومی اتحادیه انجمن‌های علمي گروه حقوق ایران