تهران- ایرنا- معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری گفت: نباید کودکان کار و خیابان را اراذل و اوباش بدانیم. جمع آوری کودکان از سطح شهر چاره کار نیست بلکه باید حمایت تمام قد از آنها داشته باشیم.

محمود عباسی رئیس مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک و معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری در نشست وضعیت فرهنگی و اجتماعی کودک و کودکی در ایران گفت : برای تحقق حقوق کودک باید به امر آموزش در این خصوص بپردازیم. نزدیک به ۳۰ میلیون کودک یا افراد زیر ۱۸ سال طیف وسیعی از جامعه ما را تشکیل داده اند و کودکان آینده سازان این جامعه هستند.
وی افزود: در همه دنیا کودکان خط قرمز جوامع محسوب می شوند و باید به آنها توجه ویژه ای کرد. این خط قرمز باید در عرصه های مختلف اجتماعی از جمله مدرسه، خانواده، جامعه نمود پیدا کند. به همین دلیل به تغییر نگرش اجتماعی در این حوزه نیازمندیم.
عباسی تاکید کرد: باید حقوق کودکان در همه ابعاد رعایت شود. حقوقی که همه را مکلف می کند تا برای احقاق حقوق کودکان و اجرای آن گام برداریم.
کنوانسیون حقوق کودک دو پروتکل مهم را دنبال می کند. منع فروش و فحشاء کودکان و منع به کارگیری کودکان جنگ و یک مورد دیگر نیز درباره منع تنبیه بدنی کودکان وجود دارد.
وی تصریح کرد: یک میلیارد کودک در دنیا تحت انواع خشونت هستند. مشکل ما در احقاق حقوق کودکان مسائل اجرا قوانین مربوط به کودکان است. مشکل اصلی جهل افرادی است که به قانون و مقررات و سازوکار و راهکارهای اساسی آشنایی ندارند و نیازمند آموزش هستند.
رئیس مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک ادامه داد: به همین دلیل باید جامعه را نسبت به این موضوع حساس کنیم و در ادامه با توجه دقیق و تامل نسبت به موضوع کودکان و حقوق آنها راهکارهای مناسبی را در نظر بگیریم.
عباسی با اشاره به موضوع ساماندهی کودکان کار اضافه کرد: وقتی از ساماندهی یا حمایت این کودکان صحبت می کنیم در واقع باید به دنبال سازوکاری باشیم که این کودکان بار دیگر به عرصه کار بازنگردند و به خانواده یا شبه خانواده مثل بهزیستی منتقل شوند و از آنها حمایت های لازم صورت بگیرد. در واقع منظورمان جمع آوری کودکان از سطح شهر نیست بلکه حمایت تمام قد از آنها است.
معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری بیان کرد: نمی توانیم آنها را اراذل و اوباش بدانیم. نباید کودکان را بدون هیچ پرونده ای محکوم کرد بلکه باید نگاهی عمیق به موضوع کودک و حقوق کودکان داشته باشیم. به همین دلیل هر نهاد و هر کسی باید در جایگاه خودش وارد عمل شود و در این عرصه کار کند.

عباسی با اشاره به ایجاد فضای امن مجاز برای کودکان خاطرنشان کرد: نمی توان کودکان را از فضای مجازی محروم کرد بلکه باید فضای امنی را برای استفاده آنها از فضای مجازی ایجاد کنیم و نظارت نیز داشته باشیم.
وی تاکید کرد: پس باید آموزش را از خانواده ها و مدارس شروع کنیم. برای کودکانمان حرمت قائل شده و شنونده آنها باشیم. از طرفی نباید طوری رفتار کنیم که گویا هیچ آسیبی در جامعه وجود ندارد. پس باید در حوزه کودکان سازو کاری اندیشید و از خانواده ها و مدارس شروع کرد.

تکالیف فرهنگسراها و شهرداری ها در زمینه کودکان بر زمین مانده است
رئیس مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در ایران با طرح این سوال که فرهنگسراها چه می کنند، ادامه داد: شهرداری ها و فرهنگسراها تکالیفشان بر زمین مانده است. فرهنگسراها در حوزه کودکان چه می کنند. وقتی ما کاری از پیش نمی بریم، معلوم است که یا کار و مدیریتمان را بلد نیستیم یا اینکه مسائل را نمی شناسیم.
وی افزود: آیا آموزش دادن به کودک برای اینکه در برابر ناملایمات از خودش مراقبت کند، بد آموزی است؟ چرا عده ای اعتراض می کنند و با آموزش خودمراقبتی کودکان مخالفند. اینها تکالیف ما است.
عباسی در بخش دیگری از نشست با اشاره به سند آموزش و پرورش گفت: این سند تصویب شده است اما اجرا نمی شود. چون بسترهای لازم برای اجرای آن را فراهم نکرده ایم.

تمرکز بر آسیب ها، بازتولید خشونت های سیستماتیک
مریم شعبان عضو هیات علمی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی و مجری پروتکل حقوق کودک نیز گفت: دو ساختار مهم شامل مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک و کمیته های استانی حقوق کودک در جامعه متمرکز بر موضوع کودک هستند.

وی افزود: مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک یک ساختار انسجام دهنده و نظارتی است و نمی تواند به مسائل ورود کند اما می تواند از ظرفیت دستگاه ها و جامعه مدنی برای بهبود مسائل مربوط به کودکان استفاده کند. اما کمیته های استانی ساختار جزئی تری دارند که به مساله کودک می پردازند.
عضو هیات علمی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه سه هزار ان جی او در کشور در حوزه کودکان مشغول به کار هستند، تصریح کرد: در این بین ان جی اوهایی که به صورت تخصصی و در سطح کلان به مساله کودک و حقوق کودک می پردازند، انگشت شمارند و اغلب بر روی آسیب های مربوط به کودکان متمرکز هستند.
شعبان با طرح این سوال که آیا آسیب شناسی مشکلات کودکان خوب است، اضافه کرد: آسیبب شناسی معضلات کودکان شاید خوب است اما از یک جایی به بعد باعث می شود که توجه بر مسائل حقوق کودکان نادیده گرفته شود. برای مثال چون توجه روی آسیب و کودکان آسیب دیده است، در طولانی مدت توجه به حقوق کودکان دیگر مثل کودکان نخبه یا با استعداد برداشته می شود. چرا که تمرکز فقط روی کودکان آسیب دیده است.
عضو هیات علمی جامعه شناسی جهاد دانشگاهی ادامه داد: از طرفی دیگر پرداختن به موضوع آسیب باعث می شود فقط از نگاه آسیب شناسی به مسائل توجه کنیم در ارائه راهکارها با مشکل مواجه شویم. چراکه همه چیز به عنوان آسیب تلقی می شود.
وی خاطرنشان کرد: آن چیزی که فضای رسمی، آکادمیک و مدنی ناخواسته خشونت سیستماتیک را برای کودکان بازتولید می کند، چیزی نداشته جز اینکه کودکان را به حالت بدتری فرو ببرد. نگاه آسیب شناسانه ما وضعیت کودکان را دچار ابهام کرده و باید بازنگری شود. در این راستا مفهوم شناسی درباره کودکان به صورت بومی باید درنظرگرفته شده و با نگاه دیگری به وضع کودک و حقوق کودک در جامعه توجه و فرهنگ سازی شود.

بحران فهم کودک داریم
تقی آزاد ارمکی استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه اگر رویکرد آسیب شناسانه غالب باشد، هیچ شانسی نخواهیم داشت، گفت: آنقدر مشکلات کودکی در ایران زیاد است که به سمت گذر کردن از مسائل کودکی رسیده ایم.
استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران افزود: منظورمان از این مفهوم کودک و کودکی است. کودک سن است و کودکی به تاریخ مربوط می شود.
وی با اشاره به واقعه عاشورا و تاریخ سازی کودکان در این واقعه ادامه داد : در تاریخ شیعه به کودک اشاره شده و برخی از روایات درباره کودکان در واقعه عاشورا است. آنها به عنوان کنشگران عاشورا بوده اند. اما چطور است که این مفهوم در جامعه امروز معنایی ندارد.
استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران تصریح کرد: ما در جامعه بیشترین جوان را داریم اما جوانی نداریم. همچنین کودک داریم اما کودکی نداریم. سینما، مطبوعات، صدا و سیما، نهادهای اجتماعی به صورت محدود به کودک می پردازند و این کافی نیست.
آزاد ارمکی بیان کرد: وقتی درباره سیاست توسعه صحبت می کنیم، بخشی از آن برعهده کودکان است. به همین دلیل اینجا مساله دموکراسی اجتماعی مطرح می شود. اینکه کودک حق ندارد کار کند، حق نداریم او را تنبیه یا اذیت کنیم.
وی توضیح داد: سه هزار ان جی او داریم اما امروز هنوز به کودکان ستم می شود. باید نقش کودک و کودکی را در آموزه‌های خود مشخص کنیم. ما بحران فهم کودک داریم.
این جامعه شناس بیان کرد: ما سیستمی نداریم که خشونت سیستماتیک اعمال کند . در این بین آن چیزی که می تواند کمک کند، نگاه حقوقی به مساله کودک است . جای خالی حقوقدانان کشور و فهم حقوقی درباره کودک احساس می شود باید بتوانیم استراتژی توسعه را در جامعه معنا کنیم.
وی افزود: در این راستا باید بازخوانی تاریخی اتفاق بیفتد تا فرهنگ توجه به کودک و حقوق وی احیا شود و آن وقت با کمال میل به حقوق کودک و رعایت آن تن خواهیم داد.

کودکان بزرگسالان کوچک نیستند
زهرا رحیمی مدیر عامل جمعیت امام علی (ع) در ادامه این نشست با اشاره به مفهوم کودک گفت: یک گروه کودک را بزرگسال کوچک می‌نامند که از لحاظ بیولوژیکی رشد نکرده اما ساختار عاطفی، احساسی و رشد عقلی اش مثل بزرگسال است. عده ای نیز معتقدند کودک موجودی آسیب پذیر است که نیاز به حمایت دارد.
وی با اشاره به اینکه در بحث حقوقی هنوز مشخص نیست کودک چه کسی است و ابهام و تضاد وجود دارد، ادامه داد: آیا کودک دختر ۹ ساله‌ای است که از لحاظ قانون جزا اگر جرمی خلاف قانون مرتکب شود، باید پاسخگو باشد یا کودک دختر ۱۳ ساله‌ای است که می تواند ازدواج کند. به نظر می رسد باید تضادهای قانونی را حل کرد.
رحیمی با بیان اینکه مرجع ملی حقوق کودکان باید نهادی فراقوه ای باشد تا بتواند در حوزه کودکان اعمال قدرت داشته باشد، تصریح کرد: این مرجع خودش زیرمجموعه دادگستری و رئیس جمهوری است و برای بازنگری حقوق کودکان و ملزم کردن نهادها برای اجرای قوانین در این حوزه نیاز به مرجع فراقوه ای داریم.
رحیمی تاکید کرد: باید پیش نیازهای این حوزه را ایجاد کنیم تا به تحول در احقاق حقوق کودکان برسیم. باید بحث کودکی و حقوق کودکان از قوانین پایین‌تر ارتقا یابد و به صورت مستقل در قانون اساسی ذکر شود. رده‌های بالا در سیاستگزاری باید پاسخگوی گزارشاتی از فعالیت‌های خود در این عرصه و اقداماتی که انجام داده اند، باشند.
وی گفت: نقش آموزش و پرورش در این حوزه بسیار مهم است اما همیشه این نهاد گلایه می کند که بودجه کافی برای تامین حقوق معلم‌هایش را هم ندارد چه برسد کودکان. چرا بودجه کاملی به این حوزه اختصاص نمی یابد؟
مدیرعامل جمعیت امام علی (ع) با اشاره به صحبت‌های دکتر آزاد درباره بازنگری تاریخی افزود: بسیاری از جوامع توانسته‌اند مساله کودکان و حقوقشان را فرهنگ سازی، رعایت و نهادینه کرده اند در واقع آنها با منطق و درایت موفق به این کار شده اند.
وی خاطرنشان کرد: ما باید در جامعه مان جایگاه کودک را پاس بداریم و آن را بازیابی کنیم. اما این موضوع هنوز هم در الویت هایمان نیست.
رحیمی تاکید کرد: نهادهای اجرایی در این حوزه نیاز به بازنگری ساختاری و برنامه جامع دارند. نباید با تغییر مدیران برنامه هم تغییر کند.

باید ریشه ای به حوزه کودکان نگاه کرد. در طرح یا ساماندهی کودکان کار و خیابان باید به این فکر کنیم اگر این کودکان را جمع کنیم و مانع کار کردن آنها شویم، چه سرنوشتی در انتظارشان خواهد بود. زیرا با این کار، اصل مساله حل نشده است.

در حال حاضر شرایط به گونه ای است که گویا کودکان رها شده اند و هر بلایی ممکن است سرشان بیاید؛ برای حمایت از آنها باید کفش های آهنی به پا کرد. ما در حوزه کودکان نیاز به تحولی بزرگ و متخصصانی داریم که به این مساله ورود کنند.

روابط عمومی اتحادیه انجمن‌های علمي گروه حقوق ایران